El Salvador: 20 jaar vredesaccoorden

El Salvador: 20 jaar Vredesaccoorden

Op 16 januari was het precies 20 jaar geleden dat in Chapultepeque, Mexico, de vredesaccoorden werden ondertekend door de toenmalige regering van El Salvador en de woordvoerders van de guerrilla. Die accoorden maakten een einde aan 12 jaar burgeroorlog die meer dan 70,000 doden, duizenden vermisten en oorlogsinvalieden telde. 

Een goed moment om eens na te gaan wat die accoorden aan positieve zaken hebben opgeleverd en waar die onvoldoende zijn geweest.

De VN heeft de vredesaccorden van El Salvador gezien als een voorbeeld voor de hele wereld. Salvadoraanse onderhandelaars werden verzocht om in andere landen te helpen nieuwe acoorden tot stand te brengen. 

Vele afspraken werden in een nieuwe grondwet, goedgekeurd door linkse en rechtse partijen, vastgelegd. Het leger werd uitgezuiverd en naar hun kazernes terug verwezen. Het is sindsien verboden dat het leger zich in de nationale politiek gaat mengen. Sinds 1992 is het leger eindelijk aan de burgerlijke macht onderworpen. Na meer dan 30 jaar militaire dictatuur en 12 jaar burgeroorlog, waar het leger all macht naar zich toe trok, is dat een grote vooruitgang. De repressieve organen van de staat: de nationale politie, de nationale garde en de financieringspolitie (policia de hacienda) werden afgeschaft, waardoor de dagelijkse repressie op de burgerbevolking beëindigd werd. 

In plaats van de repressieve organen werden andere instellingen gecreëerd en die legden de basis voor een ontluikende democratie. In 1994 werden voor het eerst in meer dan een halve eeuw “vrije” presidentsverkiezingen gehouden. Politieke zeer uiteenlopende partijen (ARENA, uiterst rechts en opgericht door de baas van de doodseskaders, Roberto D’Aubuisson en het FMLN, poltieke partij gegroeid uit de guerrilla) namen voor het eerst samen aan die verkiezingen deel.

Voor het eerst konden vakbonden of andere organisaties op straat hun ongenoegen uiten of hun eisen stellen, zonder door het leger of repressieve instellingen bedreigd te worden.

De vredesaccoorden hebben geen overwinnaar of geen verliezer aangeduid. De enigen die gewonnen hebben zijn de gewone burgers, die voor het eerst wat vrijheid konden genieten.

Wat totaal ondenkbaar was 20 jaar geleden is dat we op vandaag een “linkse” regering hebben. Links tussen aanhalingstekens omdat de president Funes wel gekozen is mede dank zij linkse kiezers, maar uiteindelijk toch een rechtse politiek voert, met hier en daar wat sociale uitschieters.

Tijdens een van de vieringen ter gelegenheid van 20 jaar vredesaccoorden zegde een woordvoerder: “De twee groepen die toen de goede wil en de bekwaamheid hadden aan de onderhandelinstafel hebben die bekwaamheid in de loop der jaren een beetje verloren”. En inderdaad, de verzoening is er eigenlijk nooit gekomen. We blijven voortdurend leven in een gepolariseerde maatschappij.

Verzoening is er nooit gekomen mede door het feit dat ARENA een amnestiewet heeft goedgekeurd, waardoor het onmogelijk is om de moordenaars van voor de oorlog en van tijdens de oorlog te veroordelen. De families van de slachtoffers hebben na 20 jaar nog geen teken van spijt vanwege de moordenaars mogen ontvangen.

De politieke partijen denken alleen en uitsluitend aan het succes van hun partij, dikwijls ten koste van vooruitgang van de maatschappij.

Waar de vredesaccoorden duidelijk tekort zijn geschoten is op het sociale gebied. Zonder enige twijfel durf ik te stellen dat de sociale en economische oorzaken die tot de oorlog geleid hebben (met uitzondering dan van de repressie die toen dagelijkse kost was) nu nog steeds bestaan. We leven nog steeds in een land met enorme verschillen tussen arm en rijk, met een economie die alleen gericht is op het nog rijker maken van de rijken en nog armer voor de armen. 

Bovendien leven we in een nieuwe oorlog. Geen “burgeroorlog” in de klassieke zin van het woord, maar een oorlog tussen de (jeugd) bendes en de politie, maar waar opnieuw de burgerbevolking het slachtoffer van is. Met 13 doden per dag telt het land in 20 jaar “vrede” al meer dodelijke slachtoffers dan tijdens de burgeroorlog van de jaren 80.

President Funes ging deze maand naar El Mozote (waar het leger tijdens de oorlog meer dan 1000 mannen, vrouwen en kinderen vermoordde) om als staatshoofd vergiffenis te vragen en hij sprak de belofte uit de families van de slachtoffers niet te zullen vergeten. De dag daarop zei ex kolonel Sigfredo Ochoa dat hij kolonel Monterrosa, die aan het hoofd stond van het bataljon dat de moorden in El Mozote pleegde, zag als een held en dat hij, Ochoa zelf, bereid was om opnieuw ten oorlog te trekken.

Een woordvoerder van ARENA vindt dat de hymne van hun partij niet tot geweld oproept, hoewel die letterlijk zegt dat ”El Salvador het graf zal zijn voor de roden”. Van polarisering gesproken.

Er is nog veel werk aan de winkel. Nieuwe acoorden, na 20 jaar blijken nu absoluut nodig, maar de polarisering laat dit voorlopig niet toe.

Groetjes van

Rosa (Guadalupe) en Willibrord (Guillermo)