El Mozote: worden de daders toch gestraft?

Tussen 10 en 13 december 1981, een jaar nadat de burgeroorlog in El Salvador was begonnen, kwam het bataljon Atlacatl, onder leiding van kolonel Monterrosa het gebied in en rondom El Mozote “zuiveren” van de guerrilleros die zich daar, volgens het leger, schuil hielden.

Ze verzamelden alle bewoners, mannen, vrouwen en kinderen en verdeelden ze in groepen: de mannen apart, de vrouwen in een andere groep en de kinderen werden in het kerkje opgesloten. Guerrilleros waren er niet.

De theorie van het leger was dat de burgerbevolking “het water voor de vissen” is. De beste manier om de guerrilla schade toe te brengen is dus simpel: neem het water weg en de vissen overleven het niet.

De meer dan duizend mensen van de burgerbevolking van en rondom El Mozote werden het slachtoffer van de leger theorie. Eerst werden alle mannen, een voor een gemarteld en gedood. Daarna kwam de groep vrouwen waarvan velen eerst verkracht en daarna vermoord werden. Een vrouw, Rufina Amaya heeft het overleefd door zich in een klein bosje te verschuilen. Zij kon daarna jaren lang tot aan haar dood de waarheid van die massamoord kenbaar maken.

Rufina Amaya

Na de vrouwen kwamen de kinderen aan de beurt. Ook zij werden allemaal vermoord. Het jongste kind was amper 2 maanden oud. Velen onder de 10 jaar.

Herdenkings monument in El Mozote

Toen de massamoord bekend werd, zegden de legerleiders dat dit een massamoord was die door het verzet gepleegd werd, maar al snel werd duidelijk wie voor de feiten verantwoordelijk was.

Dank zij Tutela Legal werd er na de oorlog ernstig werk gemaakt van het onderzoek naar de feiten, maar een proces om de verantwoordelijken te straffen kwam er nooit.

De Waarheid Commissie die na de burgeroorlog, onder leiding van de Verenigde Naties, een rapport over de gewelddaden tijdens de oorlog uitbracht, beschrijft de massamoord van El Mozote als de grootste massamoord die ooit in Latijns Amerika heeft plaats gevonden.

De ARENA regering, sterk geliëerd aan het leger en opgericht door ex-majoor Roberto D’Aubuisson (in het rapport gemeld als de intellectuele moordenaar van bisschop Romero) kwam meteen na de bekendmaking van het rapport met een Amnestiewet die alle oorlogsmisdaden ongestraft zou moeten laten. Het rapport van de VN spreekt klare taal: meer dan 95% van de oorlogsmisdaden worden aan het leger en de repressieve “veiligheids organisaties” (Guardia Nacional, Nationale Politie, Financiële politie) toegeschreven. Met zo’n Amnestiewet werden alle oorlogsmisdadigers, in naam van de vrede en rust in het land, vrijgesproken.

Maar, wat niemand voor mogelijk achtte gebeurde toch in juni vorig jaar: Het Grondwettelijke Hof verklaarde de Amnestiewet ongrondwettelijk en dus ongeldig. De jacht naar de misdadigers kon weer beginnen. Het Openbaar Ministerie zegt dat ze een voor een de oorlogsmisdaden zullen aanpakken, een van links, dan een van rechts, en zo voort... Dit om te bewijzen dat ze niemand voortrekken...

Deze week werden 20 militairen die aan de massamoord van El Mozote hebben deelgenomen, door de rechtbank van San Francisco Gotera (provincie hoofdstad van Morazan) gedagvaard. Kolonel Monterrosa, hoofdverantwoordelijke voor de moord partij is tijdens de oorlog gesneuveld in een hinderlaag, dus die kan er niet bij zijn. Wel is Generaal José Guillermo García bij de gedagvaarden. Hij was op het moment van de massamoord hoofd van het leger. Dit keer zoekt men niet alleen de soldaatjes die het bevel moesten uitvoeren, maar ex-generaals, ex-kolonels en hogere officieren.

Zij moeten deze maand voor de rechter komen die hen zal uitleggen waarvan ze beschuldigd worden. Uiteraard zullen de advokaten pleiten voor vrijstelling omdat de feiten al verjaard zijn, maar gelukkig kunnen oorlogsmisdaden “tegen de mensheid” niet verjaren.

Of het uiteindelijk toch tot een veroordeling komt weten we natuurlijk niet. Wel is het belangrijk dat de daders eindelijk bekend zijn en hun schuld erkennen. Pas dan kan “vergiffenis” gegeven worden. Goed om e.e.a. op te volgen.

Tot een volgende keer. Veel groetjes van

Rosa (Guadalupe) en Willibrord (Guillermo)