Pensioenen in El Salvador. Deel 3

Pensioenen in El Salvador (deel 3 en einde)

In de vorige twee afleveringen over de pensioenen in El Salvador hebben we proberen uit te leggen wat er allemaal nodig was aan initiatieven en hervormingen om te komen tot een systeem dat min of meer werkte.

Tot 1998 hadden we drie instanties die de hele pensioenregeling omvatten: de ISSS (Salvadoraans Instituut voor Sociale Zekerheid); de INPEP (Nationaal Instituut voor Pensioenen van Functionarissen) en IPSFA (Salvadoraans instituut voor Pensioenen van het Leger).

Over de IPSFA zullen we het hier verder niet meer hebben. Het is immers een pensioenregeling van en voor de militairen (en dus betaald met belasting geld van iedereen). Je mag veronderstellen dat dit Instituut zichzelf moet kunnen redden, maar ook daar bestaan twijfels over, gezien ze onlangs bij het Congres kwamen aankloppen om toch wat meer fondsen te krijgen. Blijkbaar staat de IPSFA ook dicht tegen failliet. Maar die redden zich wel.

De ISSS is een verplichte verzekering voor alle werknemers. Zij betalen hun bijdrage doordat ze 3% van hun loon moeten afstaan. De werkgever moet daar 7.5% bovenop betalen; dus samen 10.5%. Wel is er een plafond. Wie meer verdient dan $ 1,000.- blijft maximaal $ 30.- betalen en zijn of haar werkgever betaalt maximaal $ 70.-

Tot 1998 waren de mensen die ISSS betaalden niet alleen verzekerd tegen ziektekosten en hospitalisering, maar meteen werden ze ook ingeschreven voor hun pensioen bij het INPEP.

Hoewel INPEP oorspronkelijk alleen bedoeld was voor regeringsfunctionarissen, kregen alle werknemers die hun ISSS bijdrage betaalden, ook toegang tot de INPEP pensioen regeling.

Met ex president Armando Calderón Sol (tweede ARENA president van 1994 tot 1999) veranderde alles. Samen met zijn voorganger Alfredo Cristiani waren beiden geobsedeerd om alles wat kon te privatiseren. Calderón nam dus het initiatief om de pensioenen te privatiseren en dat werd werkelijkheid in 1998.

Ex President Calderon Sol

Toen werden er twee privé pensioen organisaties opgericht: CRECER en CONFIA. Ze werden opgericht onder het voorbeeld van wat er in Chili al bestond: de AFP (Administratie van Pensioen Fondsen).

Vanaf dat moment werd de verplichte bijdrage aan ISSS beperkt tot ziekte en hospitalisatie verzekering en moesten alle nieuwe werknemers hun pensioen bijdrage direct aan een AFP storten. Degenen die al een pensioen aan het opbouwen waren bij INPEP konden kiezen: of ze bleven waar ze waren of ze konden overstappen naar een van de twee AFP.

Die maatregel bracht al na korte tijd het eerste probleem aan het licht: er waren nog duizenden mensen bij INPEP, maar er kwamen geen fondsen meer bij, want vrijwel alles ging nu naar de privé bedrijven. Al snel kwam INPEP dus in de financiële problemen en moest de overheid steeds opnieuw bij het Congres om fondsen vragen om de pensioenen nog te kunnen betalen.

Een tweede probleem was dat de werknemers en de werkgevers vanaf dat moment twee keer belast werden: een keer voor het betalen van de ISSS en een tweede keer voor de bijdrage aan het pensioen fonds. Voor ISSS werden dezelfde tarieven aangehouden. Voor de AFP werd in het begin samen 13% aangerekend, maar sinds 1 november 2017 is dat 15% van het maandsalaris. Dat betekent dus dat de werknemer maandelijks 10% van zijn of haar salaris moet afstaan.

Een derde probleem ontstond tijdens de regering van ex president Saca (ondertussen al veroordeeld tot 10 jaar gevangenis straf voor het verduisteren van meer dan 230 miljoen dollars). In plaats van leningen aan te gaan bij banken, buitenlandse bronnen of de Wereldbank, ging hij geld lenen bij de AFP tegen zeer voordelige rente (die hij zelf bepaalde). Dat had natuurlijk tot gevolg dat de privé fondsen hun miljarden niet tegen veel duurdere rente konden investeren. Dat beleid van Saca werd door de twee daarop volgende FMLN regeringen graag verder gezet.

Ex president Saca voor de rechter

Het vierde probleem kwam dan aan het licht toen de eerste pensioenen door de AFP moesten uitbetaald worden. Wat de mensen gespaard hadden (op hun persoonlijke rekening) was wat ze konden krijgen als pensioen. Eenmaal hun spaarcenten opgebruikt was er geen pensioen meer.

Men heeft ooit eens uitgerekend wat de AFP nodig zal hebben aan liquide geld olm de pensioenen tussen 2011 en 2050 uit te kunnen betalen: 30 miljard dollars of 5 keer de nationale begroting. En men weet ook dat dit geld er nooit komt.

Want hier komt nog een volgend probleem. Tot een dertig jaar geleden was de bevolking onder de 15 jaar in El Salvador meer dan 50% van het totaal van de inwoners. Toen telde het land nog meer dan 7 miljoen inwoners.

Gezien de oorlog die tien jaar duurde en de totale leef onzekerheid na de oorlog en tot op vandaag, leven er nu nog iets meer dan 6 miljoen mensen in El Salvador. Naast de gesneuvelden tijdens de oorlog kunnen we er zeker nog eens 70.000 vermoorden bijtellen tijdens de laatste twintig jaar. En daarnaast zijn er honderdduizenden -vooral jongeren- illegaal naar de VS of naar andere landen gevlucht om aan het geweld van de bendes te ontsnappen. Dat betekent dat er dus honderdduizenden mensen minder aan het werk zijn en dus niet aan het pensioenfonds bijdragen.

Maar dat is nog niet alles.

In mei 2018 waren er 3.3 miljoen mensen aangesloten bij een zorgsysteem in ons land. Maar, slechts 21.6% van hen draagt op regelmatige basis bij voor zijn of haar pensioen en zal die dan ook ontvangen na zijn 60^ste verjaardag (voor de mannen) of haar 55^ste (voor de vrouwen).

Het was ergens halverwege het jaar 2017 dat de (FMLN) regering voorstelde om een “gemengd pensioen systeem” op te zetten. Het voorstel was om de bestaande pensioenfondsen te laten verder werken, maar onder controle van een “gemengd systeem” dat er moet voor zorgen dat zowel de overheidsfondsen als de privé fondsen voldoende geld hebben om de pensioenen te kunnen betalen. Dat systeem zou dan gecontroleerd worden door zowel overheidspersoneel als door privé ondernemers.

Er kwam een enorme campagne van rechts op gang tegen dit voorstel. De campagne kreeg als titel “El Robo del Siglo” (De Diefstal van de eeuw), natuurlijk gretig overgenomen door de rechtse dagbladen, radio en TV. De Vereniging van Privé Ondernemers (ANEP) nam het voortouw. Zij probeerden de mensen ervan te overtuigen dat de linkse overheid al hun spaarcenten die ze aan de AFP hadden bijgedragen zouden verliezen, want “de overheid wil die gaan beheren”.

Zo zagen de kranten er uit

De UCA (Universidad Centro Americana; van de Jezuïeten) kwam met een artikel waarin ze aantoonden dat “El Robo del Siglo” niet het voorstel van de regering was, maar dat die al lang bezig was en uitgevoerd werd door de bestaande AFP’s. 25% van de bijdrage van elke werknemer aan “zijn of haar” pensioen rekening gaat er af als “werkings- en administratiekosten”. Uiteindelijk krijgt de werknemer slechts 53.33% van wat hij op de rekening stort effectief op zijn of haar “spaarrekening”. De AFP bereiken jaarlijks 80% bovenop hun kapitaal aan winst. Daarvan gaat niets naar het fonds, maar wel naar de eigenaars van de AFP’s. Woekerwinsten met het geld van de werknemers, terwijl de rente op het “spaarboekje” van de spaarder niet eens 3% bedraagt, De UCA bestempelt dit eerder als “El Robo del Siglo”. Het privé pensioen systeem is, volgens de UCA een oplichterij die de winsten privatiseert en de verliezen socialiseert.

Het Congres heeft uiteindelijk een hervorming goedgekeurd die ver weg staat van de voostellen van de Friedrich Ebert Stiftung, noch  van die van de vakbonden van El Salvador en zeker van het voorstel van de regering. De onbekwame (maar door rechts onderhouden) volksvertegenwoordigers hebben de AFP verplicht om een “solidair fonds” achter de hand te houden waarmee probleem gevallen zouden moeten kunnen worden opgelost. Volgens de illustere volksvertegenwoordigers was daarmee elk probleem opgelost.

Het probleem is daarmee dus niet opgelost. Niemand die het tijdens zijn of haar actief leven met een minimum salaris moet stellen kan voldoende bijdragen om een leefbaar pensioen op te bouwen. Zeker niet als je spaarcenten snel op gebruikt zijn, zodat je na enkele jaartjes een pensioentje te hebben ontvangen, plotseling niets mee krijgt “omdat je spaarcenten op zijn”.

Een gemengde pensioen regeling dringt zich dus op, waardoor je aan de ene kant verzekert dat de winsten uit de pensioenfondsen wel degelijk naar de pensioengerechtigden zullen gaan en niet verdwijnen in de zakken van de eigenaars van de AFP. Alleen op die manier zullen de ouderen niet van honger en armoede omkomen.

Tot een volgende keer maar weer,

Groetjes van,

Rosa (Guadalupe) en Willibrord (Guillermo)